بررسیاثر حذف یارانه ی حامل های انرژی بر قیمت تمام شده محصول گندم (مطالعه موردی شهرستان گرگان)

مهم ترین بخش برنامه ی تحوّل اقتصادی طرح هدفمندسازی یارانه ها می باشد که در رأس آن حذف یارانه ی حامل های انرژی قرار گرفته است و به تبع بخش کشاورزی را نیز متأثر خواهد ساخت. هدف مطالعه ی حاضر بررسی اثر حذف یارانه ی حامل های انرژی بر قیمت تمام شده ی محصول استراتژیک گندم در شهرستان گرگان است. بخشی از داده های لازم از سیستم هزینه ی تولید محصولات کشاورزی و اطلاعات دیگر از تکمیل پرسشنامه توسط صاحبنظران تهیه شده است. در این مطالعه با استفاده از تکنیک حسابداری صنعتی تعدیل یافته و رهیافت دلفی و با استفاده از نرم افزار lexce نخست، قیمت تمام شده ی محصول گندم آبی، سهم و هزینه ی نهاده های کشاورزی، سهم حامل های انرژی از قیمت نهاده های کشاورزی به تفکیک و در سطوح مختلف کشت محاسبه گردید. تحلیل های قیمت تمام شده ی گندم و سهم نهاده ها در هزینه ی تولید در قالب سه سناریوی «قبل از حذف یارانه ی حامل های انرژی» (نفت گاز 165 ریالی و برق 20 ریالی)، «حین اجرای سیاست» (شرایط فعلی با قیمت نفت گاز 1500، 3500 ریال و برق 140ریالی)، و «حذف کامل یارانه» (قیمت تمام شده ی حامل های انرژی، با نفت گاز 7900 و برق 550 ریال)، صورت پذیرفت. طبق نتایج حاصله، در اثر افزایش قیمت حامل های انرژی تحت سناریوهای مشخص شده، هزینه ی تولید محصول گندم در مزارع کوچک 300 درصد، مزارع متوسط 278 درصد و مزارع بزرگ 700 درصد افزایش می یابد. همچنین در اثر افزایش قیمت گازوئیل سهم نهاده ی ماشین آلات در مزارع کوچک و متوسط 30 درصد، مزارع بزرگ 32 درصد افزایش نشان داد و سهم آب بها در مزارع کوچک 20 درصد، مزارع متوسط 18 درصد و مزارع بزرگ 90 درصد افزایش را نشان داد. همچنین در اثر افزایش قیمت برق سهم آب بها در مزارع کوچک 86 درصد، مزارع متوسط 84 درصد و در مزارع بزرگ 82 درصد رشد را نشان داد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با اجرای طرح، قیمت تمام شده گندم در مزارع کوچک، متوسط و بزرگ به ترتیب از 2200، 1910 و 2250 ریال به 7315، 6100 و 17820 ریال افزایش می یابد. به منظور بررسی تاثیر افزایش قیمت نهاده های کشاورزی بر تولید محصول به برآورد تابع تولید (به شکل ترانسندنتال) با نرم افزار eviews7 پرداخته شد و کشش جزیی نهاده های تولید محاسبه گردید. نتایج حاکی از آن است که نهاده های آب، ماشین آلات، زمین و کود، اثر مثبت و معناداری بر میزان تولید گندم دارند. همچنین مصرف نهاده آب در ناحیه سوم تولید (غیر بهینه اقتصادی) قرار داشته است به طوری که با افزایش قیمت حامل های انرژی از میزان مصرف این نهاده به منظور صرفه جویی کاسته و منجر به مصرف این نهاده در ناحیه دوم می شود. . با توجه به یافته های تحقیق پیشنهاد می شود حذف یارانه ها به ویژه در بخش آب بها تدریجی و محتاطانه انجام شود. در پایان، راهکارهای سیاستی-اجرایی بهبود وضعیت موجود، نحوه اجرای سیاست به منظور کاهش عوارض اجرای چنین سیاست کلان اقتصادی به برنامه ریزان ارائه گردید.